เรื่องเหลือเชื่อ เกี่ยวกับแมลงภู่(ล้านนา) โดย ผ.ศ. วิลักษณ์ ศรีป่าซาง

เหลือเชื่อ แมลงภู่คำ
วิลักษณ์ ศรีป่าซาง / เรื่อง
(ขอบคุณเจ้าของภาพ และเจ้าของแมลงภู่)

“เอวัมเม สุตัง เอกัง สมยังฯ” ครั้งหนึ่ง ข้าพเจ้าได้สดับมาดังนี้ ส่วนว่าผู้เล่าจะเป็นใครก็เติมเอาเองก็แล้วกัน เราไม่มีร้านขายแมลงภู่คำ ขอทำหน้าที่นำมาเล่าสู่ก็แล้วกัน

เชื่อเถอะว่า ใครมีแมลงภู่ไม้แกะ งาแกะ ต้องพาลพบแมลงภู่ตัวเป็น ๆ มาสำแดงให้เห็นเฉพาะหน้า หรือไม่ก็พบร่างสิ้นชีวาโดยบังเอิญ ไม่อย่างใดก็อย่างหนึ่ง

คุณหญิงทมยันตี (วิมล ศิริไพบูลย์-ศิลปินแห่งชาติ) เล่าไว้ในคำนิยมหนังสือ "คง เข้ม ข่าม ขลัง เครื่องรางล้านนา" ว่า

ท่านนั่งเขียนหนังสือในห้องแอร์ปิดกระจก พลันมีแมลงบินหึ่งมาชนหู แล้วบินไปชนกระจก ได้ยินเสียงถนัดถนี่ เห็นตัวอยู่ แต่หาไม่พบ จึงคลำดูแมลงภู่ที่ห้อยคอ สัมผัสเพียงปรอทยังเคลื่อนอยู่ภายใน

คุณรุ่งชัย ชัยวงศ์ นักค้าเครื่องรางชายแดนเล่าว่า ร้านขายทองในเมืองพม่า และถิ่นไทใหญ่ จะวางแมลงภู่ไว้ในตู้ทอง เชื่อว่าโจรจะไม่ปล้น และกลับใจก่อนลงมือ คนเก็บแมลงภู่ไว้กับเรือนจะกันภัยทางคุณไสย

บุรูษหนึ่งกำลังจะไปเรียนปริญญาเอก ยากนักจะผ่านด่านการขอหนังสือเดินทางเข้าประเทศ ไปหลายหนติดโน่นขัดนี่จนจะสิ้นหวัง เขาขอยืมแมลงภู่ไปทำปาฏิหาริย์ จากนางยักษ์ใจเหี้ยมทุก ๆ ครั้งที่ได้พบ วันนั้นนางกลับกวักมือเรียกเข้าไปหาอย่างวาบหวาน และให้ผ่านโดยไม่ซักถามสักคำ

เรื่องค้าที่ดิน เรื่องทวงหนี้ เรื่องส่งใจไปบอกความระลึกถึง ฯลฯ เราเองไม่ใคร่เชื่อว่าจะเป็นไปได้ แต่ก็ช่างเถอะ คำตอบคือ คนมีความสุขประสบผล ชำนะอุปสรรคขวากหนาม ก็ดีใจกับเขาด้วย

นรีงามท่านหนึ่งกำลังจะออกจากบ้านไปทำธุระ แมลงภู่ที่ตั้งบูชาไว้ตรงหิ้งพระ พลัดตกลงมาต่อหน้า คำนึงเหมือนลางบอกเหตุ จึงยังไม่ออกจากบ้าน วานคนอื่นทำธุระแทน คล้อยเวลาไม่ทันไร รถยนต์คันงามของผู้ถูกวาน ประสบอุบัติเหตุอย่างไม่น่าเป็นไปได้ ณ จุดนัดหมาย ดีที่ไม่เป็นอะไรมาก

ที่เล่ามานี้ เราไม่รู้จะโกหกไปทำไม ความจริงที่คนเล่าตื่นเต้นตะลึงลึกกว่านี้ เราดร็อปอารมณ์ให้แล้ว เกรงจะว่าเวอร์

ส่วนตัวเรายังมีอีกหลายเรื่องและหลายครั้ง เอาไว้เมื่อเจอกันจะกระซิบบอก แต่อย่างไรก็ตาม ฤทธีปาฏิหาริย์เป็นความเชื่อส่วนตน

อาจารย์เราสอนว่า เครื่องรางคือตัวกลางที่ถูกคัดสรรมาดีแล้ว ตัวเราเองต่างหากทำหน้าที่ขับเคลื่อนพลัง เพราะพลังอยู่ที่ใจเรา เสริมกับวัตถุมงคลที่เราเชื่อมั่น จึงก่อเกิดฤทธีตามมา

เพราะเชื่อว่ามีของดีอยู่กับตัว กำลังใจจึงพูนเพิ่ม ก่อเกิดพลังผลักอย่างหนึ่งให้สำแดงออกในมโนนึก ขับเคลื่อนขุมกำลังใจมหาศาล

เชื่อมั่นว่ามีตัวช่วย เราไม่โดดเดี่ยวลำพัง ใจเราเอิบเปรมมีสติ เหมือนมีเพื่อน มีตัวช่วยในยามคับขัน ให้สมฤทธี

ปู่ครูเราเล่าอีกว่า เข้าดงป่าไม้ ผีสางเสือเย็นทำลายขวัญ ความกลัวทำให้หวาดหวั่น เพียงหยิบก้อนหินก้อนหนึ่ง หรือตั้งสติหักกิ่งไม้มาสานเป็นรูปวัว สำทับคาถาวัวธนู ขีดฟ้าเป็นวงแวด พลังความกล้า ความเชื่ออาคมนั้น บันดาลให้เป็นมหาปราการป้องปักรักษา ทั้งใจ ทั้งกาย

ถึงแม้ผู้ครองเครื่องรางจะดีจะชั่ว พลังในตนนั่นแหละคือเครื่องราง แต่ต้องมีตัวกลางส่งผ่าน ตัวกลางดีย่อมดำเนินสะดวก ตัวเราเป็นกุญแจ เครื่องรางเป็นเครื่องยนต์ สตาร์ทเครื่องติด จึงก่อเกิดปาฏิหาริย์

ก็เพราะเรามีความเชื่อ ความเชื่อนั้นจึงมีพลัง

มีดบาดมือเด็ก เราจะให้ไส้ไหลออกมาพร้อมกับน้ำตา หรือให้เขาหยุดร้องไห้แล้วยิ้มรื่น อยู่ที่คำพูด และพลังใจเติมให้ใจเขากล้าหาญมิใช่หรือ ฉันใด คนมีเครื่องรางก็เป็นเช่นนั้น

นี่..เรื่องแมลงภู่คำขอต่ออีกตอนได้มั้ย ยังไม่ได้เล่าว่าใครเป็นคนสร้างคนหาของได้มาจากที่ใด เถอะนะ..ขออีกตอนนะ.


ขอขอบคุณ
http://www.lannaamulet.com/article/detail/46

 

คาถาแมลงภู่คำ (๑)
วิลักษณ์ ศรีป่าซาง เล่า
กราบขอบคุณเจ้าของภาพครับ
ดนัย ศิริกาญจนากุล ดูแลตัวอักษร
********************

มีผู้ใหญ่ (มาก) สอบถามเรา เรื่องคาถาแมลงภู่ ก็ขอเล่าตามที่เคยได้สดับมา คือฟังอย่างไรก็ว่าไปตามนั้น ท่องไม่ได้ ขายก็ไม่คล่อง ซื้อเข้าก็ไม่คล่อง (เพราะตังค์เขียม) งึง ๆ งัง ๆ ง่องแง่งแกงกอย อยู่นั่นแล้ว

"คาถา" คำนี้ คนเมืองออกเสียงว่า กะถา หรือ "คำไหว้" หมายถึงคำเสกอันศักดิ์สิทธิ์ บ่งออกปากเพื่อให้เกิดผลสำเร็จตามนั้น

คาถา มีทั้งออกเสียง และหับเงียบอยู่ในใจ ก่อนจะเป่าออกไปเพื่อสำแดงฤทธี

เราเป็นคนสมองทึบ ที่ควรจื่อจำ เราจำไม่ใคร่ได้ อาจิณจำไม่ดี เว้นแต่ฉันทลักษณ์บทกวี ไม่รู้จำได้จะใด มากมายซับซ้อนแต่จำแม่น (ที่ควรจำกลับลืม...)

ยิ่งคาถาแมลงภู่คำซ้ำร้าย ผู้ปันแมลงภู่คนแรกเคยสอน แต่บอกเป็นภาษาไทใหญ่ ทั้งยากทั้งยาว จดก็ยาก ออกเสียงก็ยาก ขอไม่จำดีกว่า

คาถาคือคำประพันธ์ ร้อยเรียงขึ้นคล้องจอง หรือไม่คล้องจองก็มาก คาถาเมือง ๆ คำซื่อใส เข้าใจได้ ส่วนภาษาอื่น อย่างคำบาลี ความขลังอยู่ที่ไม่อาจแปลความได้

คาถาจึงทรงพลังเพราะ จิตมั่น คำมั่น ใจมั่น บันดาลผลทั้งนั้น

แมลงภู่คำเป็นเครื่องรางจากต่างแดน คาถาจึงออกเสียงสำเนียงพื้นถิ่น และคงสื่อกันได้เร็วเร่ง (เราคิดเอง) ส่วนคาถาที่ร้อยเรียงขึ้น (อาจมีมาแต่เดิม) สำนวนเมือง ๆ อาจคล้ายกับคาถาปิยะทั่วไป ทั้งนี้ ค่อยยกตัวอย่างอีกตอน
**************************

คาถาแมลงภู่ สำนวนออกเสียงตามคุณ "กัน ล้านนา" ซึ่งเตรียมตัวไปสาธิตการร่ายคาถาที่งานดาบเวียงปันดาว เขาท่องให้ฟัง ตามนี้

"เต๊กธิ ป๊ะกาวา อะระหัม ปุ้ดธอ เมตตั๊ดต๊ะ ปะการัม เต๊กธิ ป๊ะกาวา อะระหัม ธัมมอ เมตตั๊ดต๊ะ ปะการัม เต๊กธิ ป๊ะกาวา อะระหัม สังฆอ เมตตั๊ดต๊ะ ปะการัม"

อีกสำนวน คาถาส่วยปะตุง แมงภู่คำ สำนวนวัดทุ่งโป่ง เมืองปาย คุณกันเธอท่องได้เหมือนอ่าน ตามนี้นะ

"อุ่งพุทธังสิทธิ ธัมมังสิทธิ สังฆังสิทธิ มาตาปิตุอาจาริยะสิทธิ พรหมมะสิทธิ เตวะสิทธิ วิจจ่าธะระสิทธิ ยักขะสิทธิ สิทธิอะปอง ถ่องต๋องตี๋ ปะเจ๋ตะตี แต๊กปะเจ๋ตะตี อ่องปะเจ๋ตะตี"

ขอประทานโทษ วิลักษณ์แปลไม่ได้จริง ๆ ครับ จึงขอจบข้อเขียนอย่างไม่มีปี่มีขลุ่ยครับ.

 

คาถาแมลงภู่ (๒)
วิลักษณ์ ศรีป่าซาง เรื่องและภาพ
ดนัย ศิริกาญจนากุล ดูแลตัวอักษร
****************************

บ่ใช่ปู่จารย์ บ่ใช่หนานใช่น้อย หมายถึงตัวเราไม่เคยบวชเรียนใด ๆ หรือแม้แต่เป็นผู้ประกอบพิธี จะมีบ้างเพื่องานกิจกรรมด้านวัฒนธรรม แต่ก็อยากเล่านะ ด้วยว่ามีคนถามมา รับนิมนต์แล้วก็ต้องทำ

เครื่องรางล้านนา แบ่งฤทธีกว้าง ๆ เป็น ๒ ฝ่าย คือ ฝ่ายปิยะและฝ่ายกายะ ที่ออกฤทธิ์ ๒ ด้านพร้อมกันก็มี หมายถึงทั้ง ข่ามขลัง และเสน่ห์หาอาวรณ์ (สำนวนยาคือ เกิดผลข้างเคียง)

คนใช้เครื่องรางจะ “เข้าใจ” อยู่แล้วว่า อย่าง อิ่น ผ้ายันต์ม้าเสพนาง คงไม่นิยมพกไปรบทัพจับศึกเป็นแน่

แต่เรากลับพบว่า (พบจะใดจะเล่าต่อ) แมลงภู่ กับอูติ่งจากไทใหญ่ ครอบคลุมฤทธีทั้งด้านปิยะ และด้านกายะ (เราเล่าไว้ในหนังสือ "คง เข้ม ข่าม ขลัง เครื่องรางล้านนา" แล้ว)

ตอนก่อน เราว่าด้วยคาถาแมลงภู่ภาษาไทใหญ่ ส่วนคาถาเมือง ๆ ได้ยินบ่อย มีหลากสำนวน เนื้อหาโอนเอียงไปทางคาถาด้านปิยะเมตตา และอาจมี "แหม่ออก” หรือแผกไปบ้าง อันเกิดจากสำนวนหรือคล่องปากแต่ละท่าน เพี้ยนก็ไม่ถือว่าผิด

ตัวอย่างคาถาปลุกอิ่น ใช้กับแมลงภู่ได้ด้วย (ปรับคำตามหลักปริวรรตนะ เพื่อให้อ่านเข้าใจความ)

สำนวนแรก

อม (โอม) สีสี มหาสีสี สีหน้ากูงามเพียงดั่งจันทร์
ฟันกูงามดั่งพระแมน แขนกูงามดั่งพระพรหม
ผมกูงามดั่งพระอินทร์ สาวหันกูก็หื้อฮัก
ลูกยังตักหันกูก็พอลืมแม่ สาวแก่หันกูก็พอลืมผัว
แมงภู่ตัวองอาจ หันกูก็พอลืมเข้ากอไม้
อม สวาหุมติด

สำนวนต่อมา

อม (โอม) พญาแมลงภู่คำ งามเหลือล้นปอตา
ในโลกาโลกใต้ เงินฅำได้ไหลนอง ทั้งข้าวของเหลือล้น
หื้อพากันค้นขนมา ทั่วมนุสสาโลกหล้าชมพู ใฝ่รักเล็งดูตนตัว
กูพญาแมลงภู่คำ คันกูสวาดมนต์กำใด (ครั้งใด) ไผอยู่ไหน หื้อกลายเกิดง่าวใบ้ มาก้มหัวขาบไหว้นบยำกู สวาหุม..เท็ก.

อีกสำนวน

อม (โอม) พระยาแมลงภู่คำ บินสะสู่อยู่บนเวหน คนทั้งหลายต่างร่ำลือตนกูแท้เนอ ต่างพากันใฝ่หากู ทั้งหมู่เจ้าพระยาไพร่ฟ้า ทั้งเสนาอำมาตย์ ทั้งหมู่ประชาราษฎร์ชาวเมือง ต่างนันเนืองแซ่ซ้อน รักขิ่งข้อนหากู พากันมาชมชูอยู่ใกล้ มาเป็นข้าใช้ตนกู ติดกูพญาแมลงภู่คำ แท้เนอ มาเนอ เออรัก อมสวฺาหุม..ติด.

เอาล่ะ ตั้งจิตให้ดี ถึงไม่มีคาถา ก็บ่งคำออกปากไป ว่าปรารถนาอย่างไร แล้วขับเคลื่อนด้วยพลังอธิษฐาน เพี้ยง !!! สำเร็จ สำเร็จ สำเร็จ.

 

แพคเกจแมลงภู่
วิลักษณ์ ศรีป่าซาง เล่า และฉายภาพ
ดนัย ศิริกาญจนากุล ดูแลตัวอักษร
***********************
ค้างเวลาอีก ๗ เดือน จากทั้งหมดเกือบ ๔๐ กว่าปี เราจะละหน้าที่ในสถาบันการศึกษา หลายคนถามว่า จะเหงามั้ย ? ตอนนี้คิดอยู่อย่างเดียว อยากอยู่บ้าน แล้วนั่งนิ่ง ๆ ก๊กงก
****************
วันก่อนมีคนถามเราว่า เจ้ากล่องไม้ ถุงไถ้ใส่แมลงภู่คำน่ะ แต่เดิมมันมีมั้ย ของจากนอกส่งออกสู่ไทย เขาใส่อะไรมา และพกติดตัวอย่างไร แล้วจะตั้งบูชาล่ะ..ทำจะใด ?

ว่าไปทีละอย่างเนาะ เล่าตามที่ได้รู้ได้เห็นก็แล้วกัน แรกเห็นใส่กระบอกไม้ไผ่ กระบอกไม้กลึงเคี่ยนงาม ใส่ถุงไถ้ใบเล็ก กล่องไม้สานก็มี ส่วนตลับอย่างยาหม่องยังไม่เคยเห็น ด้วยว่าแมลงภู่ตัวโต

เราชอบกล่องไม้พอ ๆ กับแมลงภู่ เห็นการเก็บรักษา ความประณีตด้วย

ถามคุณเสือชาวไทใหญ่ เธอว่า แต่เดิมก็ไม่เห็นมีใครพกเป็นล่ำเป็นสัน ใส่ไว้ในขันผีขันครู เอาไว้ปกห่มบ้านเรือน เอาเชือกร้อยห้อยคอเด็ก ๆ กันผี คนหนุ่ม ๆ ก็ห้อยคอ นรีผูกกับสายยกทรง

ที่ใส่กล่องใส่ถุง ก็ใส่ในย่าม เวลาไปนั่นนี่ ที่เป็นงาหายาก เก็บเหมียดไว้อย่างดี เพราะกลัวหาย (อันนี้ต้องเล่ายาว)

ของเก่าของโบราณหายาก มีแต่เจ้าของห่วงแหน ที่ค้างก็ค้างลืม อย่างชุดที่ได้จากเมืองน้ำจ๋าง (เราไม่เคยไปเมืองนี้) เป็นของเก็บอยู่บ้านหมอครูในท้องถิ่น

ความเชื่อ ความนิยม คงเหมือนบ้านเรา คนรุ่นใหม่สนใจมือถือมากกว่า คุณนวลสาวไทใหญ่ พนักงานทำความสะอาดที่ทำงานเราเล่าว่า

“เด็กน้อยร้องไห้กลางค่ำกลางคืน ก็ไปหาหมอครู ได้แมลงภู่มามัดมือหรือห้อยคอ ปัจจุบันพอป่วยไข้ ก็ไปหาหมอโรงยา ไม่ต้องอาศัยความเชื่อแล้ว”

ของเก่าอย่าง ดาบ มีดหลูบเงิน เครื่องรางอื่น ๆ คนหาของบ้านเราเข้าไทใหญ่เมื่อ ๒๐ - ๓๐ ปีแล้ว นักค้าชายแดนขนสู่เชียงใหม่

ส่วนแมลงภู่เพิ่งมาบินว่อนไม่เกิน ๑๐ ปีนี่เอง เราเก็บแรก ๆ ถือเป็นงานศิลปะ ทุกวันนี้มีผู้เสาะหา ที่สร้างใหม่ก็มี ในกรุงหล่อโลหะ เพราะแกะไม่ทัน มีเป็นพันเป็นหมื่น ดาราใช้ ใครต่อใครก็อยากเก๋เหมือนดารา

เราชอบเก็บแมลงภู่ตัวโต เพราะใส่ตู้แล้วนักศึกษาเห็นชัด วงการเครื่องราง เค้าชอบตัวจิ๋ว ราคาซื้อเข้ามหาโหด แมลงภู่ที่มากับกล่องเดิมเราเก็บไว้จำนวนหนึ่ง หลายคนชอบแต่ตัวแมลงภู่ ไม่เอากล่อง เราจึงรักษ์กล่องมากขึ้น

หลัง ๆ กล่องไม้ราคาแพงจนตกใจ ถุงไถ้แก่นละหลายร้อย เป็นพันก็มี

แพคเกจมีข้อดีคือ ของในนั้นจะงามสง่าเสมอ ไม่ถูกแดดถูกลม ที่ไม่ดีคือ ใส่แล้วลืม อันนั้นอยู่กล่องไหน จะบ้าตาย

เอาล่ะ ตอนนี้ มาดูแพคเกจแมลงภู่กันดีกว่า.

 

หนึ่งในผลงาน ของอาจารย์

ชื่อเรื่อง คง เข้ม ข่าม ขลัง เครื่องรางล้านนา
ผู้แต่ง วิลักษณ์ ศรีป่าซาง
จำนวน ๓๑๑ หน้า
ครั้งที่พิมพ์ ๑
พิมพ์ที่ บ้านวรรณกรรม
ปีที่พิมพ์ ๒๕๕๘
เลขเรียกหนังสือ GR 600 ว715ค 2558

“ไม่เชื่อ อย่าลบหลู่” หนังสือเล่มนี้ จะเป็นตำราเครื่องรางล้านนาชิ้นสำคัญ ทรงคุณค่าและสมบูรณ์ที่สุด ทั้งเชื่อได้ว่า นี่คือการบันทึกเสี้ยวประวัติศาสตร์ชาติพันธุ์และ ศิลปะในมุมมองอีกมุมหนึ่ง บอกเล่าผ่านของขลังและเครื่องราง ที่ผูกพันหมู่คนล้านนาไว้ด้วย ต่างเหตุต่างผลแห่งตน บ้างด้วยความรัก บ้างด้วยความรู้สึกส่วนตัว บ้างด้วยศรัทธา ความเชื่อ และอำนาจที่มองไม่เห็นด้วย

สรรพสิ่งใดที่ คง เข้ม ข่าม ขลัง ย่อมสะท้อนอารมณ์ศักดิ์สิทธิ์ บ่งบอกพลังอันทรงความหมาย ไม่ใช่เพียงของ แต่แฝงนัยถึงคนและบรรพชน ทั้งทางตรงและทางอ้อม หนังสือเล่มนี้จึงให้ทั้งความสุข ความตื่นตะลึง ความรู้ และ อรรถรสความงาม ครบถ้วนทั้งศาสตร์ ศิลป์ สำหรับผู้ที่สนใจเนื้องานทางด้านเครื่องรางของขลัง ซึ่งทั้งหมดจะไม่สมบูรณ์เลย หากไม่ได้ภาพที่ให้ทั้งความหมายและแสงเงา ผ่านสายตา การตีความและ ความใส่ใจของ นันทพัฒน์ สุรสิงห์โตทอง เต็มฝีมือของคนที่รักการถ่ายภาพ